Een erkenning brengt een zogeheten familierechtelijke relatie tot stand, tussen de erkenner en het kind dat wordt erkend. Juridisch wordt het als volgt omschreven: erkenning is een rechtshandeling, die leidt tot juridisch vaderschap. Het vindt plaats door het opmaken van een akte van erkenning.
Een rechtshandeling die er op lijkt, is de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap, en dat wordt hierna behandeld.
Ten tijde van zwangerschap kan een kind worden erkend, met instemming van de moeder. Dat gaat zeer eenvoudig, en kan bij de gemeente, afdeling burgerzaken, plaats vinden. Degene die erkent, erkent dan het kind (juridisch: ieder kind) waarvan de moeder zwanger is.
Het erkennen gebeurt in de praktijk vaak op het moment dat het kind net geboren is, en wordt aangegeven bij de burgerlijke stand. Men geeft dan de geboorte aan, en men maakt dan vaak van de gelegenheid gebruik om te erkennen.
Het kan ook op een later moment, zolang een kind minderjarig is.
Dat kan aldus bij de gemeente, afdeling burgerzaken, bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.
Erkenning – tijdens de zwangerschap of na de geboorte – is in principe gratis, en geschiedt bij gemeente, afdeling burgerzaken. Kijk eens op de website van uw gemeente, daarop staat soms veel informatie.
Er is ook een ander financieel aspect: nadat men heeft erkend, kan men worden aangesproken voor de onderhoudsplicht, ofwel: kinderalimentatie.
Daar is een oplossing voor. Men kan dan, met behulp van een advocaat, naar de rechter. De rechter wordt in een schriftelijke stuk, een verzoekschrift, gevraagd om zogeheten vervangende toestemming om het kind te mogen erkennen.
De rechter houdt een zitting, waarin het verzoek wordt besproken. Daarvoor wordt ook de moeder uitgenodigd. Na de zitting neemt de rechter een beslissing, meestal niet op de zitting. Het is mogelijk dat de rechter aan de Raad voor de Kinderbescherming vraagt onderzoek te doen, naar de wenselijkheid van de toewijzing van het verzoek. In ieder geval benoemt de rechter een bijzonder curator, in procedures over afstamming. De bijzonder curator is een professional, in de regel een advocaat, die in het belang van het kind de zaak tegen het licht houdt, en namens het kind een standpunt inneemt. Daarbij staat het belang van het kind voorop.
Indien de rechtbank het met degene eens is, die toestemming van de rechter vraagt om te mogen erkennen, en het dus niet met de moeder eens is, dan verleent de rechter aan hem een zogeheten vervangende toestemming. Met deze vervangende toestemming kan degene die wil erkennen, zonder het akkoord en zonder de handtekening van de moeder, bij de burgerlijke stand erkennen. Daarom wordt ook de term “vervangend” gebruikt bij vervangende toestemming: de toestemming van de rechter, vervangt de toestemming van de moeder.
Ja, het is een procedure bij de rechtbank. Voor deze procedure heeft de wetgever in de wet bepaald, dat men daarvoor een advocaat nodig heeft. De rechtbank accepteert deze verzoeken dus niet, als men geen advocaat heeft.
Er zijn aldus kosten van een advocaat. Als deze werkt op basis van gefinancierde rechtsbijstand, kunt u wellicht in aanmerking komen voor een toevoeging (nog steeds wel genoemd: pro deo). In dat geval wordt aan u een eigen bijdrage opgelegd door de Raad voor Rechtsbijstand. Die eigen bijdrage moet u aan uw advocaat betalen.
De advocaat kan met u beoordelen of u wellicht in aanmerking komt voor gefinancierde rechtsbijstand. Klik hier voor informatie omtrent de aanvraag. Deze aanvraag kan een advocaat digitaal voor u indienen, als de advocaat is aangesloten bij de Raad voor Rechtsbijstand. Op de website van de Raad voor Rechtsbijstand, vindt u allerlei informatie over gefinancierde rechtsbijstand.
Als u niet in aanmerking komt voor gefinancierde rechtsbijstand, zullen de advocaatkosten hoger zijn. In dat geval zal de advocaat per uur dat aan uw dossier besteed is, het honorarium in rekening brengen. Dat honorarium verschilt per advocaat.
Behalve advocaatkosten heeft u kosten te voldoen van griffierecht. Griffierecht is een bijdrage, die de rechtbank van degenen die procederen vraagt (uitzonderingen daargelaten). Het griffierecht betreft per procedure een ander bedrag. De hoogte van dat bedrag hangt af van de soort van procedure. Ook hangt het griffierecht af van de vraag of men in aanmerking komt voor gefinancierde rechtsbijstand. De actuele bedragen van het griffierecht vindt u eenvoudig op de website van de rechtbanken en gerechtshoven in Nederland, te weten www.rechtspraak.nl.
Als u in aanmerking komt voor gefinancierde rechtsbijstand, dan krijgt men korting op het griffierecht. In het geval van een “hoge” eigen bijdrage, krijgt men voor de meeste procedures 50% korting op het griffierecht. In het geval van een “lage” eigen bijdrage, krijgt men 75% korting op het griffierecht.
Het is mogelijk dat zich daarnaast nog andere kosten voordoen, zoals leges (van een afschrift van de geboorteakte), deurwaarderskosten, kosten van een vertaling, DNA-onderzoek enzovoorts.
Tot slot geldt dat men, in het geval men een relatief laag inkomen heeft, soms voor de betaling van de kosten van een eigen bijdrage en griffierecht een beroep kan doen op zogeheten bijzondere bijstand. Het komt voor, dat zowel de eigen bijdrage als het griffierecht volledig worden vergoed door de bijzondere bijstand. Het is dus de moeite waard om dat na te gaan.
Bij uw gemeente dient u een dergelijk verzoek in te dienen, indien u daarvoor in aanmerking komt. Het is niet nodig om daarvoor al “in de bijstand te zitten”. Ook bij een laag inkomen kan het mogelijk zijn dat men in aanmerking komt voor bijzondere rechtsbijstand. Vraag het dus even na bij uw gemeente, afdeling sociale zaken.
In de wet is dit geregeld in artikel 1:200 Burgerlijk Wetboek. Klik hier voor het artikel.
Met behulp van een advocaat kan degene die de vernietiging wenst, een verzoekschrift indienen bij de rechtbank. Men dient naar de rechtbank te gaan, in het rechtsgebied van de woonplaats van het kind.
Alleen in een juridische procedure bij de rechtbank kan een erkenning worden vernietigd. Het kan niet buiten de rechter om, bijvoorbeeld, als de ouders samen afspreken dat de erkenning “niet geldt” bijvoorbeeld. Dat heeft geen rechtsgevolg.
Bij een vernietiging van de erkenning wordt de erkenning “teruggedraaid”. Een vernietiging van de erkenning heeft terugwerkende kracht. Dan wordt er juridisch gezien geredeneerd alsof de erkenning nooit heeft plaats gevonden.
Er moet natuurlijk wel een reden voor zijn, om de erkenning te vernietigen.
Logisch is dat niet zomaar iemand een erkenning kan laten vernietigen. De wetgever heeft daarin keuzes gemaakt. Degene die heeft erkend kan de rechter vragen om een erkenning te vernietigen (terug te draaien), maar ook de moeder van het kind, of het kind zelf (als het kind ……, en dan met de hulp van een zogeheten bijzonder curator). Heel bijzonder is, is dat de “echte vader” van het kind niet om de vernietiging van de erkenning kan vragen, in het geval iemand anders dan de “echte vader” het kind heeft erkend.
Als een kind om een vernietiging van de erkenning vraagt, kan dat tijdens de minderjarigheid enkel met de hulp van een zogeheten bijzonder curator. Een moeder kan de rechtbank verzoeken om een bijzonder curator te benoemen, met als uitgangspunt dat de bijzonder curator dan namens het kind aan de rechtbank vraagt de erkenning te vernietigen. De bijzonder curator handelt altijd in het belang van het kind, en is niet de advocaat van de moeder. Het kan dus gebeuren dat de bijzonder curator het niet eens is met de moeder. De bijzonder curator kan vinden dat hetgeen de moeder vraagt, net in het belang is van het kind. In dat geval zal de bijzonder curator dat aan de rechtbank dienen te melden. De rechtbank neemt vervolgens een beslissing. Daarbij houdt de rechtbank rekening met het belang van het kind en met het standpunt van alle betrokkenen, onder meer dat van de bijzonder curator. Indien men het vervolgens niet eens is met de beslissing van de rechtbank, kan men (binnen 3 maanden) met een advocaat in hoger beroep bij de rechtbank.
LET OP: er gelden termijnen, die relatief kort zijn, en die meestal strikt worden gehanteerd
Voor de betrokkenen gelden ook nog eens verschillende termijnen. Die staan in artikel 1:200 lid 5 en lid 6 van het Burgerlijk Wetboek. Voor de moeder geldt een korte termijn van 1 jaar. Deze termijn begint te lopen op het moment dat het kind wordt geboren.
Voor de vader (en daarmee wordt in dit geval bedoeld: degene die heeft erkend) geldt er een termijn van 1 jaar. Voor de vader begint de termijn niet te lopen op het moment van geboorte, maar op het moment dat hij ontdekt dat hij niet de verwekker is (zie HR 15 november 2002, NJ 2003, 228).
Voor het kind geldt er een termijn van 3 jaar. Die termijn begint te lopen op het moment dat het ontdekt dat de juridische vader (degene die heeft erkend) niet de verwekker is.
TIP: in het geval de moeder een vernietiging van de erkenning wenst, en de moeder is daarvoor te laat (voor haar geldt de termijn van 1 jaar na de geboorte), dan kan de moeder een “omweg” nemen. In het geval de moeder de rechtbank verzoekt om een bijzonder curator te benoemen, omdat het kind belang heeft bij de vernietiging van de erkenning, dan geldt de termijn van het kind, en die is langer.
In sommige gevallen echter, worden termijnen opzij gezet. Bijvoorbeeld in de uitspraak van de rechtbank Den Haag van 13 juni 2002 (LJN AT8364). Ook op grond van Europese uitspraken (van het Europese Hof van de Rechten van de Mens) kunnen soms termijnen opzij worden gezet, omdat in sommige gevallen het recht op family life (een ongestoord gezinsleven) zwaarder weegt.
Als reden voor de vernietiging van de erkenning kan enkel worden aangevoerd dat de erkenner niet de biologisch vader is van het kind.
Door het uitvoeren van een DNA-onderzoek, heeft men de meeste zekerheid omtrent het vaderschap. Namelijk 99,99% zekerheid. Dat percentage vindt de rechter vanzelfsprekend voldoende.